Osmanlı Devleti Kültür – Medeniyeti
‘Osmanlı Devleti Kültür Medeniyeti ‘ konu anlatımına bu yazımızda yer vereceğiz. Osmanlı Devleti Kültür Medeniyeti konusundan her yıl Kpss’de soru sorulmaktadır. Osmanlı Devleti Kültür – Medeniyet konu anlatımı Kpss’de sorulan sorulardan yola çıkılarak itina ile hazırlanmıştır. Osmanlı Devleti Kültür Medeniyeti konu anlatımında şu noktalara değineceğiz:
- Osmanlıda Devlet Yönetimi
- Osmanlı Merkez Teşkilat
- Osmanlıda Padişahın Yetkileri
- Osmanlıda Divanı Hümayun
- Osmanlıda Halk
- Osmanlı Sarayları
Osmanlıda Devlet Yönetimi
Veraset Sistemindeki Değişiklikler :
- Osman ve Orhan beyler döneminde ‘Ülke hanedanın ortak malıdır.’ anlayışı devam etmiştir.
- 1.Murat döneminde ‘ Ülke padişah ve çocuklarınındır’ anlayışı getirilmiştir.
- Fatih Sultan Mehmet döneminde ‘Ülke padişahın malıdır’ anlayışı gelmiştir. Kanunname-i Ali Osman yayımlanmıştır. Bu yasalar Osmanlının ilk yazılı Kanunnameleridir.
- Kanunname-i Ali Osman ile kardeş katli, müsadere usulü, cülus bahşişi ve sancak sistemi yasallaşmıştır.
- 3.Mehmet döneminde sancağa çıkma usulü kaldırılıp yerine Kafes Usulü getirilmiştir. Kafes Usulü ile tahtta çıkan ilk padişah 1.Ahmet olmuştur.
- 1.Ahmet döneminde ‘Ekber ve Erşad sistemi’ getirilmiştir. En yaşlı ve en akıllı hanedan üyesi hükümdar olur kuralıdır.
NOT:Veraset sisteminde değişiklik yapılmasının sebebi taht kavgalarını önlemek ve merkezi otoriteyi güçlendirmektir.!!
Osmanlı Merkez Teşkilatı
- Padişah
- Divan-ı Hümayun
- Saray
Padişahın Yasama Yetkileri
- Ferman( Buyruk): İçinde tek emrin bulunduğu belgedir.
- Kanunname: İçinde birçok emrin bulunduğu belgedir.
- Hattı Hümayun: Kanunların halka duyurulmasıdır.
- Adaletname: Padişahın halkın haklarını koruduğu belgedir.
- Berat: Atama ve tayin belgesidir.
Padişahın Yürütme Yetkisi
- Padişah yürütme yetkisini Divan-ı Hümayun aracılığıyla kullanmıştır.
Padişahın Yargı Yetkileri
- Kulluk Sistemi: Devşirmeler padişahın kulu ve kölesidir.
- Padişah devşirme devlet adamlarını yargılamadan öldürme hakkına sahiptir. Buna ‘Kulluk hakkı‘ denilirdi.
- Müsadere Sistemi : Haksız kazanç sağlayan memurların mallarına el konulmasıdır. Müsadere Sisteminin Getirdikleri;
- Rüşvet ve haksız kazancın önüne geçilir.
- Yöneticinin devlete olan güveni sarsılır.
- Özel mülkiyet engellenmiş olur.
NOT: Müsadere sistemi ilk kez 2.Mahmut döneminde uygulanmıştır. Resmen Tanzimat Fermanı ile kaldırılmıştır.
Divan-ı Hümayun : Bugünkü Bakanlar Kurulu
- Orhan Bey tarafından kurulmuş olup 2.Mahmut tarafından kaldırılmıştır.
- Devletin en üst yönetim ve yargı organıdır.
- Danışma meclisi niteliği taşır.
- Divanda alınan kararlara Hüküm, hükümlerin kaydedildiği deftere Mühimme Defterleri denir.
- Divana katılamazdı. İlmiye , Seyfiye ve Kalemiye grupları katılırdı.
Divan-ı Hümayunun Üyeleri
- Sadrazam : Padişahın mührünü taşır. Padişahın mutlak vekilidir.
- Ordunun başında sefere çıktığında Serdar-ı Ekrem unvanını kullanır.
- Kazasker: Eğitim ve hukuk işlerine bakar.
- Müderris ve kadıların atamasını yapar. Başkent (Taht) kadısını padişah atar.
- Türk, Müslüman ve medrese çıkışlı olmalıdır.
- Şeyhülislam: Fetva makamıdır. Yargı yetkisi yoktur.
- Türk, Müslüman ve medrese çıkışlı olmalıdır.
- Kubbealtı Vezirleri: Görevleri sadrazama yardımcı olmaktır.
- Defterdar : Mali işlere bakar. ( Maliye Bakanı )
- Kaptan-ı Derya: Donanma komutanıdır.
- Reisülküttap: Dış işlerine bakar. (Dış İşleri Bakanı )
- Yeniçeri Ağası : İstanbul’un güvenliğinden sorumludur.
- Nişancı : Resmi belgelere tuğra çeker.
- Dirlik topraklarının kaydını tahrir defterine tutar.
- Dirlik topraklarının dağıtımını yapar.
NOT: Şeyhülislam, Kaptan-ı Derya ve Reisülküttap 16.yüzyıldan itibaren divana üye olmuştur!!!
Sarayın Bölümleri
- Enderun : Saray okuludur.
- Sadece devşirmeler ve padişahın erkek çocukları eğitim görür.
- Enderundan askeri ve idari alandaki devlet personeli karşılanır.
- Din (Şeyhülislam) , Eğitim (Müderris) ve Hukuk ( Kadı, kazasker ) personeli enderundan karşılanmaz.
- Birun : Resmi devlet meselelerinin görüşüldüğü bölümdür.
- Harem : Padişahın özel hayatını yaşadığı yerdir.
Osmanlı Sarayları
- İlk Osmanlı sarayı Bursa’da inşa edilmiştir.
- Edirne Sarayı
- Topkapı Sarayı : Fatih zamanında yapılmıştır. Devlete en uzun süre hizmet eden saraydır.
- Dolmabahçe Sarayı :Abdülhamit zamanında dış borç alınarak yapılmıştır.
- Beylerbeyi ve Çırağan Sarayı : Abdülaziz zamanında yapılmıştır.
- Yıldız Sarayı : 2.Abdülhamit zamanında yapılmıştır.
Osmanlıda Halk
- Yönetenler ( Beraya ) : Divan-ı Hümayun da temsil edilenlerdir. Vergi vermezler.
- Seyfiye Sınıfı : Yönetim ve askerlik işlerinden sorumlu sınıftır.
- Sadrazam, Vezirler, Yeniçeri Ağası, Kaptan-ı Derya, Beylerbeyi ve Sancakbeyi Seyfiye Sınıfındandır.
- İlmiye Sınıf : Eğitim, din ve hukuk işlerinden sorumlu sınıftır.
- Şeyhülislam, Kazasker, Müderris ve Kadı İlmiye sınıfındandır. ( Devşirme olamaz. Medrese mezunun olmalıdır)
- Kalemiye Sınıfı : Yazışma, maliye ve bürokrasi işlerinden sorumlu sınıftır.
- Reisülküttap, defterdar, Nişancı ve Katipler Kalemiye sınıfındandır.
- Yönetilenler ( Reaya ): Vergi verir, divana katılmazlar.
- Çiftçi, Esnaf, Köylü, Azınlıklar, Müslüman halk ve Zanaatkarlar yönetilenlerdendir.
NOT: Seyfiye ve Kalemiye Sınıfı Enderun Mektebinden mezun olabilirler iken İlmiye Sınıf Medrese mezunu olmak zorundadır.!!!
Osmanlı Devleti Kültür – Medeniyet konu anlatımı birinci kısım bu şekildedir. Tarih dersi diğer konu anlatımlarına ve Tarih dersi konu testleri ve Kpss çıkmış sorularına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.!!!